Wie denkt dat het remasteren van klassieke vormen en het opnieuw introduceren ervan bij moderne autokopers een eigentijds idee is dat begin jaren 2000 werd geïntroduceerd met de nieuwe Mini of de nieuwe Kever, heeft het goed mis. Retro-futurisme bestaat al eeuwen; het maakte alleen geen deel uit van de mainstream automobielmode. De eerste poging in deze richting gebeurde begin jaren ’60 in de vorm van de legendarische Excalibur. Dit autobedrijf was zowat de uitvinder van de neoklassieke styling en creëerde auto’s die er antiek uitzagen maar zeer modern en snel waren. Hier is het verhaal over de Excalibur Phaeton, een unieke machine die vele imitators voortbracht.
Het verhaal van Excalibur kan niet worden verteld zonder de maker ervan te noemen – de beroemde Amerikaanse auto- en industrieel ontwerper Brooks Stevens. Stevens, bekend om zijn vele succesvolle auto-ontwerpen, was een bekende naam in de auto-industrie in de jaren ’50. Hij werkte voor Studebaker, Jeep en later Chrysler. Hij ontwierp ook treinen en motorfietsen en werkte als consultant voor tal van bedrijven. Als getalenteerd stylist had Stevens altijd al een zwak voor klassieke auto’s en richtte hij zelfs zijn eigen automuseum op tientallen jaren voordat de klassieke auto manie de autogemeenschap overnam. Hij hield vooral van de vormen uit zijn jeugd en prees de Europese luxe- en racewagens uit de jaren ’20 en ’30. Eind jaren ’50 kwam hij op het idee zijn eigen autobedrijf op te zetten, maar met die klassieke invloeden als basis voor zijn ontwerpen. Vóór hem dacht niemand eraan iets dergelijks te doen, omdat vooroorlogse auto’s in alle opzichten als verouderd en achterhaald werden beschouwd, en kopers alleen geïnteresseerd waren in moderne vormen, chromen vinnen en grote motoren.
Stevens werkte destijds voor Studebaker, een van de meest prominente namen in de begindagen van de Amerikaanse auto-industrie. Toen hem werd gevraagd om een of andere conceptwagen te produceren die de aandacht zou vestigen op het noodlijdende Studebaker, haalde hij de algemeen directeur over om hem toe te staan het chassis van de Studebaker Lark en de 290 pk sterke V8-motor te gebruiken voor zijn eigen creatie en deze tentoon te stellen op de stand van Studebaker op de Detroit Auto Show van 1963. Het resultaat was de Excalibur SS, de eerste neo-klassieke roadster, iets totaal anders dan wat de rest van de industrie deed. Onmiddellijk kreeg zijn project veel belangstelling van klassieke fans die de innovatieve aanpak, de aandacht voor detail en de tijdloze vorm prezen. De carrosserie was van plastic, maar de chromen grille, voorruit, bumpers en spaakwielen leken wel uit het begin van de jaren twintig te komen. Gefascineerd door klassieke vormen, gebruikte Stevens de Mercedes SSK als directe inspiratiebron en kopieerde de lijnen ervan over het frame van de Lark. De keuze voor de Mercedes SSK was geen toeval; eind jaren ’50 was Studebaker-Packard Corporation de enige Amerikaanse importeur van Mercedes Benz auto’s, dus Stevens was goed op de hoogte van het erfgoed van Mercedes en haar legendarische modellen.
Maar terwijl de Excalibur opgang maakte onder autoliefhebbers, stond Studebaker als bedrijf op het punt zijn deuren te sluiten. De motorproductie werd stopgezet, en Brooks Stevens werd gedwongen nieuwe zakelijke mogelijkheden te zoeken. Dus richtte hij in 1965 het bedrijf Excalibur op om zijn beroemde neoklassieke roadster te bouwen. Het Studebaker Lark-platform bleef behouden en was beschikbaar, maar in plaats van de Studebaker V8 kreeg de SS een nieuwe Chevrolet 327 (5,3-liter) V8 uit de Corvette met 300 pk. De auto toerde met succes door het showcircuit, en samen met enthousiaste reacties kwam er een aanzienlijk aantal bestellingen binnen.
Vergeleken met sportwagens uit die tijd was de Excalibur SS Series 1 een serieuze performer. Hoewel hij een log chassis en motor had, was de carrosserie van licht glasvezel, en de hele auto woog iets meer dan een ton. Met 300 pk uit de Chevy V8, achterwielaandrijving en handgeschakelde vierversnellingsbak (later was een automaat verkrijgbaar), kon de SS in ongeveer 6 seconden een snelheid van 60 km/u bereiken en een top van 130 km/u. Zo was hij even snel als de Corvette, sneller dan de Jaguar E-Type en capabeler dan de hedendaagse Porsche 911. Natuurlijk was Excalibur SS met 7000 dollar aanzienlijk duurder dan alle andere, maar Stevens werd overspoeld met bestellingen.
De oorspronkelijke Excalibur SS was een tweezitter, maar in 1966 introduceerde Stevens de Phaeton op een verlengde wielbasis met vier zitplaatsen. Hij bleek erg populair bij de kopers, omdat hij meer binnenruimte had, een beter rijgedrag en meer comfort. In 1970 werd de Series II geïntroduceerd, en op een paar kleine details na zagen de Excalibur SS en Excalibur Phaeton er vrijwel hetzelfde uit. Het grote verschil is de toevoeging van een grotere Chevrolet 350 V8 motor met iets meer vermogen en koppel. Om dat op te vangen, hadden de auto’s van de Series II standaard schijfremmen rondom en een iets langere wielbasis. De jaren ’70 werden beschouwd als een donkere periode voor Amerikaanse performance modellen, en in 1975 werden de Series III auto’s geïntroduceerd. Ze hadden een enorme 454 V8 (7,4-liter), maar met slechts 225 pk vanwege de strengere emissienormen. Die auto’s verhuisden langzaam naar het gebied van luxe auto’s en presteerden anders. De vraag begon langzaam af te nemen, en tegen 1980, toen de Series IV modellen werden geïntroduceerd, wilden nog maar weinig kopers een neo-klassieke roadster. Het bedrijf sloot zijn deuren in 1986, en het hielp niet dat de Series IV-modellen een 5,0-liter V8 hadden met slechts 155 pk. Maar ondanks het feit dat Stevens in 1986 het faillissement aanvroeg, kochten geïnteresseerde investeerders de rechten op de naam en het gereedschap en startten het bedrijf opnieuw op in 1987. Helaas ondergingen zij in 1990 hetzelfde lot omdat de markt voor dergelijke auto’s duidelijk was verdwenen. De totale productie van Excalibur-modellen bedroeg meer dan 3.500 auto’s.
Door zijn unieke charme en exclusiviteit was de Excalibur Phaeton echter een van de favoriete auto’s van beroemdheden uit die tijd. De lijst van beroemde eigenaars lijkt op de “Who is Who” van de populaire cultuur van de jaren ’60 en ’70. Mensen als Tony Curtis, Steve McQueen, Dean Martin, Cher, Rod Stewart, Arnold Schwarzenegger en zelfs een ex-president van de VS, Ronald Regan, waren trotse bezitters van Excalibur-modellen. Ook al zijn ze niet zo zeldzaam of kostbaar als de originele Mercedes SSK, de Excalibur wordt tegenwoordig erkend als een waardevol onderdeel van de autogeschiedenis en een fantastisch neo-klassiek model met een uniek verhaal.
